Hiroshima: su ses de austu a sas oto e cuartu.

                                          (Fotografia leada dae sa Rete)


Sa morte in intro e in foras, in sas domos derrutas, in sos caminos desertos e in sas boghes de sos pagos malassortados chi si sunt atacados a sa vida. S'istòria e s'iscola nos allegant petzi de mortos e fertos. De nùmeros, de istatìsticas e de sa potèntzia mortale de s'atòmica. Non chistionant de sàmbene, de fragu malu de istentina. De golleis desertos e àrbores brusiados. De abba pùdida e de dolore! Sos ministèrios la timent, sa cultura. L'istrajant e duncas la càtzigant e la morint.

"Non prus una cultura chi nos consolet in sa suferèntzia, ma una cultura chi nos amparet dae sas suferèntzias e chi las cumbatat e chi nche las elìminet", iscriiat Elio Vittorini in s'editoriale suo, publicadu in su primu nùmeru de "il Politecnico", in su mese de cabudanni de su 1945.
Sa segunda gherra mundiale nche fiat in pessu acabbada e nch'aiat coladu petzi unu mese dae cando sos Istados unidos aiant pesadu in fumu a Hiroshima e a Nagasaki , impreende sas primas bombas nucleares pro iscopu bèllicu.

Su saldu de sa gherra fiat ispantosu, orrorosu. Pagu prus o mancu 70 milliones de mortos, isparghinados dae oriente a otzidente. Ma su chi ispantaiat de prus -e sa pregonta legìtima de tando fiat " Chie est chi at pèrdidu custa gherra? E chie l'at binta?- fiat chi sa gherra nch'aiat cantzelladu sa "personalidade" de sa morte. Nche l'aiat iscollegada dae s'òmine, dae sos patimentos, dae su terrore, dae sos pipios, dae sas ìmbenas, dae su sàmbene e dae sa derrota mundiale.

Thomas Ferebee su bombardieri de su B-29 chi nch'aiat isgantzadu su "Pitzinneddu"("The Little Boy", gistru chi l'aiant postu a s'atòmica), subra de Hiroshima, l'aiat ischidu petzi unos cantos minutos in antis, chi cussa fiat una bidda chi aiant seberadu petzi pro sas cunditziones favorèvoles de su tempus e de su logu. Non b’aiat peruna àtera resone in sos pabiros. Aiat in pessu ischidu chi si no esseret istadu pro chistiones mèteo o geològicas, sa matessi sorte diat èssere tocada a Kokura, a Nigata o a Nagasaki. Subra de su “Enola Gay”, su tempus a disponimentu de s'echipàgiu pro incarcare su butone fiat de unu, duos segundos e tantu lis est bastadu a issos etotu, pro si sapire de su disacatu. Iscurtende sas registratziones de màchina: "Oddeu!" aiant invocadu. E Deus in logos. E morte in totue. Petzi su sonu surdu de s’iscartarada, petzi vìtimas sena cara, cantos sena nùmene e suferèntzias de non pòdere contare pro sos chi sunt subrabìvidos.

Sighiat tando Vittorini: "Nos nch'amus ismentigadu sa funtzione de sa cultura, chi est sa de denuntziare sa violèntzia e s'òdiu e, a pustis de sa denùntzia, colare e carignare, lusingare"

E oe?
Sa cultura de oe, "imprea e frundi", non si prendet a sa Sotziedade. Est una cultura imbelada e fumigosa chi no èducat a sa memòria e duncas a su benidore. Nche semus divènnidos  "òmines de massa" chi non pòmpiant mai a banda de palas e non s’immàginant unu cras. Ma non nos abbigiamus chi, gosi, semus isterrende·nos su caminu pro nche torrare a su passadu prus iscurigosu.