Bene bènnidos a Salimbasica su blog de Maurìtziu Sale

28/10/14

Leghende e bisende.



Sa die chi nche l'aia acabbadu su libru, nche l'aia codiadu subra a sa mesa e  fia essidu a mi ghetare pagos passos conca a mare a ora de mesunote. Rosinende fiat. Abba lèbia lèbia, lusinghende·si sas àeras e lusinghende·mi.
Falende dae domo pro nche lòmpere a perdas de mare, mi tocaiat a mala bògia a colare suta unu portzu. S’ùnicu portzu de Gonone.
Una genia de pontigheddu chi aunit sa Villa Ticca a un'origheddu de ortu cun pompia,arantzu e àtera cosa de nche furare a minores pro ispàssiu, in pare cun sos cumpàngios. Una domo de ricos a fragu de ògiu de rìtzinu, ispantosa e pomposa che a totu sas domos chi a bias si costumat a fraigare non petzi pro bìvere, ma mesches pro l'ammentare a àtere chie est su mere. A manu manca giughia a issa e a dereta bi fiat s'ortu. Cara a cara petzi s'iscurigore de su gurgu chi deo  aia semper fatu a memòria. Lughe in cue non bi nd'at àpidu mai, petzi sa luna. E in bidda, giai s'ischit, francu s'istiu no est chi sa gente siat a trumas. Nemos b'aiat a rodeu e fia solu cando nch'aia intesu unu tzocu de caddos acurtziende·si·nche semper prus a s'oru meu. S'istintu mi naraiat a mi tirare a un'ala, a m'imbarare a costas de muru ca su logu in cue est istrintu  e non nche diant èssere colados sena mi catzigarent. Su coro tzochende, alenu perdende e carena tremende, mi so dadu a isetare. In unu si mi parat in dae in antis un'òmine solu e a pee, assuconadu peus de mene, sos ogros isbarriolados e abbis-abbis mi nch'ammustraiant sa luna e una timòria illacanada. Lu fiant sighende pro lu mòrrere e sa vida fiat chirchende  in cussu gurgu o cale si siat ispera. Cando mi nch'at bidu pariat chi nch'aeret bidu a Deus e inghenugradu si m'est in dae in antis ingramessende agiudu, mancu essere Deus a beru.

"Chircade de bos pasare agigu e narade·mi ite b’at.", li fatzo. E issu "Non b'at ora como. Agiuda·mi a mi nch'istichire o m'isperdent!"
A pagu tretu b'aiat un'ungrone cuadu in palas de una mata de chessa e unu coladòrgiu istrintu chi imperaìamus cun sos cumpàngios pro nos nche fuire cando su mere nos nch'agataiat in grìmines furende dae s'ortu. Lu tèngio a unu bratzu e a piutu a piutu, ca fiat istracu morende e cun sos pees chimentados,nos nche ponimus a s'atàchinu. E mi cumentzat unu contu confusu de una crèsia, de maias, de un'àrbore mannu a ue lu deviant apicare pro lu porrogare. E corfos b'aiat e isfrongiadas a s'ischina e coladas de lepa a massiddas e a sa carena. Fiat totu una malandra e totu tzitzieddadu  pariat, suta sa lughe de sa luna pro comente fiat pìghidu su sàmbene chi si li fiat assutadu in cara. E frastimos chi no nch'at pèrdidu contende·mi su contu. E irrocos a chentu pre banda a Deus,a su Pìscamu e a totu sos chi l'aiant giuigadu responsàbile de una cosa chi no aiat fatu mai.
L'aiant acusadu ca nât chi una die ,in missa,nch'aiat postu sos ogros in sas petorras de Callina, sa sorre de su preìderu chi como fiat prìngia e nât chi non si los chinniat dae subra a ghisa de l'improssimaret a beru cun sos ogros ebbia.

"E ite diàulu?",li fatzo deo.
"No est chi non tèngiant resone, la fia pompiende. A petorras. Duas taeddas chi no nche las brincat caddu, tostas e presumidas che a issa etotu. Ma no l'apo tocada. Mai!"
E li sighit cun tzinnos a sa malidade e a sa gana mortale de sos òmines chi fiant sighende·lu a sa pagora, pro nche li learent dae su coro s'ammentu de cussa giòvana galana.
In unu lu bido chi fiat runchinende e boghende·nche  dae suta sos istratzos chi giughiat ghetados in coddos, una rugre chi pariat de oro massitzu e una genia de launedda. Mi intregat sa rugre narende·mi:"Custu est un apannu pro m'aeres agiudadu". Fiat grae e bella meda e furriende·mi·la in manos m'apo abbigiadu chi,a banda de palas,giughiat cosa iscrita. Sìmbulos istranos. "Paret aramàicu.Ite b'at iscritu inoghe?", l'apo preguntadu.

E issu a unu prontu, imbucat a tzocare . "Bah!", m'apo fatu "Su berme si nche l'est mòvidu!" E li sighiat cun una mèmula trista e infadosa; e li sighiat semper prus intrante, semper prus a forte.Semper prus in s'oru a origras.Intrende·mi·nche semper prus a intro.
"A mi lu narades , pro praghere, ite est chi b'at iscritu in palas de custa rugre?"
"Ischida·ti!", mi faghet torrende deretu a tzocare cussu bene de launedda.
"Comente?"
"Ischida·ti!, b'at iscritu.E no est aramàicu. Sànscritu est."
E ischidadu mi nche so, a dòlimas de ischina,pro su comente fia sètzidu note note. Cun su libru galu abertu in petorras. A sas chimbe de s'incràs. S’ora de s’isvèllia.(MSale)

Custu e àteros bisos curiosos e finas àteros sentidos profundos si bos at a afrigurare a pustis de àere lèghidu su libru galanu e berdaderu de Nicolau Migheli, iscritore, òmine de cabale e amigu meu istimadu.
Connoschidore che a pagos de s’istòria sarda,de su tempus coladu, de sas giuras sardas de tando, de s'annestru e de s'intragna de sos òmines in sas sumanas passadas. Li torro gràtzias meda e unu cumbidu li fatzo:cando est chi amus a gosare de un'òpera in sardu, iscrita dae tene?

S’istòria berdadera de Diegu Henares de Astorga. Imprentadu dae  Arkàdia in sa collana Eclypse.
(Tìtulu originale: La storia vera di Diego Henares de Astorga.Nicolò Migheli.Edizioni Arkadia.Collana Eclypse.)

Leade·bos·lu e leghide·bos·lu.
Ais a bìdere chi non bos nd'ais a pentire.

A nos lèghere sanos.

21/10/14

Maestrale


( A Achille Salerno, amigu meu istimadu )

In su baddiscru de sa biddighedda mia, b'at intradu unu bentu orrorosu  chi at ispainadu unu cunsertu de sonos agoniosos e perlongados e bundàntzia de boghes de sa matessi cofraria.
Frùschios ,murrùngios,tràchidas de linna e àteros iscarràfios supra su mandighìngiu suferente de sas suludras bidriosas e afrigias.
Dae su cumintzu arrepente e rebestu, no lis at tzèdidu un'iscuta ,a sos chimuzones e cantergàrgios  chimentados  dae s'ùrtima,disastrosa aparèssida sua: e àteros meda como nche nd'istratzat,issendende·nche·los a unu logu a tesu : "No-isco-in-ue".
Àteras chimuzas las istràtzulat  in una cumbata disisperada a s'istrumpa,in unu fui-fui orizontale chene agabbu perunu.
E chene dutèntzia,a sa pagora dae s'intrada sua barrosa sena permissu e cun unu resignu animinieddu,at incarèssidu su càrrigu cun corfos màscrinos a s'isfaddia :dae palas, dae costàgios,dae subra e dae suta. 
Chin su nèrviu suo  armadu petzi de àeras. 

Àeras arretas e ganosas, maniestende sas matas de sa chessa a ghisa de titas crabigudas de fèmina  geniosa e casta, ma làmbida pro su manìgiu. 
Àeras,a trìsina in foras, tètera che fuste, mintende·si·nche a intro de sas Rutas de su Boe.Tzunchiende e ghetende a intro abba e arena a ghisa de las improssimare.
Àeras potentes bessende lestras a puntu in susu finas a chelu,malas a bìdere e peus a tènnere.
Prantzende 
a cando nues e iscorriolende·las.
Àeras intritzende·si e imbolighende·si, ruende a corfu e torrende·si a collire mumughiende, murrungende e donende ràficas de sinfònica bellesa.
Sa lughe de su sole andende e benende che  timangeri , chilliende e dispensende fumu nuscosu destinadu a isvanèssere , dassende petzi ammentos.E lamentos!
A unu prontu partit un' issussiada conca a Ghirveri, che  lepa de su mègius barberi a li tùndere sas chimas, trumuinende prùere che frama de fogu mortale. 

E como est pasende·si,su leone. A ghèmidas est,in s'isperdìtziu. Illaschende e collende sas petorras che caddu isalenadu. 
Ghetende·mi·nche totora a giosso apantàvios e minetzas a mie,arritzonadu parende·li fronte e ponende·li su marranu.
A unu prontu iscapa·si una carrera  conca a mare,falende dae su monte a sechischìllia che sirbone apretadu a cane in fatu e lompende a modde che iscavanada. 
Ufuladas de abba cara a Sole. Pesende·la in bolu, a chentu pre banda,ischiconende·la che fogu de tziminera. 
Milli e milli betzas e acutzas de abba salia. 
Sa fùria de s'Elementu. 

Ammentu e lamentu e alimentu .

08/10/14

Polìtica e amistade.


Tenia unos dòighi forsis trèighi annos cando una bortadedie istadiale, crompende·nche a s'oru de mare, m'aia abbigiadu unu pitzinneddu a briga cun una mesu dosina de fedales nostros.

Acurtziende·mi·nche aia cumpresu chi fiant iscudende·si. A pedra! B'aiat bolende licucu cantu a su pùngiu e issu, si lu dat su sesi, a sa sola contra a medas, fiat perdende.
Fiant carrargende·nche·lu, s'iscuru. 
Sena istentu perunu mi nche fia postu a costàgios suos iscudende a pedra deo puru contra a sos àteros.
Pensende·bi oe cun assentu, podiat finas èssere chi issu non tenneret resone. Pro nàrrere...
Ma su criu non fiat cussu: deo aia isseberadu a issu sena bi meledare meda e l'aia agiudadu in s'apedrada inùtile e perigulosa, ca pro mene non b'aiat onore a peleare in medas contra a unu ebbia. 
L'aia fatu petzi pro istintu.
Pàule, si naraiat e sa die est nàschida s'amighèntzia nostra. 
Ma solu a pustis, a pustis de unas cantas dies, nos amus pregontadu su nùmene a pare e deo cheria ischire si sos àteros fiant a beru inimigos, francu sa pedra iscuta dae ambas bandas. 
A ite bos·lu, custu contu?
Ca fia meledende, in contu de polìtica e de amighèntzia.
Su bonu intre nois, pitzinnos de tando, aiat connotu sa polìtica cando nche fiat cròmpidu a edade de iscolas artas e, unos cantos, finas sena nch'àere mai brincadu su liminàrgiu de s'Iscolàsticu mancu a minore. 

Cadaunu, s'issèberu polìticu lu faghiat sighende s'annestru de sa famìlia, ma meda prus a s'ispissu, sos issèberos sunt essidos a campu dae su mistèriu chi prendet sos òmines a pare. Mistèriu mudu ma rigorosu chi tando non fìamus a tretu de cumprèndere. Pròpiu comente aia fatu deo cun Pàule. Gasi est istadu finas pro sos issèberos fatos dae sa generatzione mea a coa de su setanta, in su sèculu coladu. Tando sa polìtica e mesches sa militàntzia fiant fainas chi ti nche prendiant ànima e carena, lassende·ti sena tempus e sena coro pro àteru o pro àtere e, a bias, sena fortza peruna. Nen fìsica, nen mentale. 
A pustis b'aiat àpidu una sumana de atinu e de meledu chi a bias nos nch'istesiaiat, ma, foras dae sos issèberos de cadaunu, lassaiat semper ìnnidu su ligàmene nàschidu in trintzea. Sa base est duncas antropològica. E duncas su fundamentu de sa polìtica sunt semper istadas s'ìndula e sa mùtria de su momentu e mesches sa grandu possibilidade de nos pòdere esporare lìberos e aunidos. Fiat una chistione de inclinatzione interiore, de intragna. Carchi cosa chi auniat sa gente finas foras dae sa resone e dae sa connoschèntzia e chi ti cuntzediat de abarrare semper amigu de chie l'aiat bìvida che a tie o in pare cun tegus, finas si a pustis cadaunu si diat àere pigadu s'àndela sua.
Sa polìtica nos aunit e nos iscrobat.
Totu sos ligàmenes e sos trìulos chi naschent in pare cun issa, los intendimus suta pedde.
E a bias nos dolent e meda puru.
Pro sorte, comente sovente acontesset intre amigos, sas cannidureddas ideològicas creschent, faghende·si·nche totora mannas che gorropu.
Tocat a dare cara a non si faddire sa partzidura polìtica cun sa disamistade.
Comente apo acraridu subra, sos ligàmenes berdaderos naschent dae s'ìndula e pro istintu e devimus dare cara a non los chimentare, impreende sa cussèntzia e s'esperièntzia che bestrale. 
Oe in die semus colende·nche una note iscurigosa comente mai forsis si nd'at connotu e sos issèberos pro comente nche la superare sunt diferentes meda: in su sentidu, in su progetu e in sas fainas. 
Ma non bi nd'at note gasi longa e iscurigosa chi li potzat impedumare s'arbèschida a su Sole. E, cando ispera  de lughe b'at a torrare, finas si amus a èssere a tesu s'unu cun s'àteru, sa matessi lughe nos at a agiudare a nos nche bìdere, a nos nche connòschere e a nos torrare a collire a pare. A sa segura.

01/10/14

Mi dia chèrrere musca...

Mi dia chèrrere musca.

Mi dia chèrrere musca, comente naraiat mannoi, pro nche pompiare dae artu,ispiende·los, totu sos sàbios de terra nostra cando nche mirant,disinnende·lu pensamentosos e dae innedda, su benidore nostru in sas aposentos illacanadas de su Palatzu, serbidos e riveridos dae sos giàganos in giubbedda  e camisedda bene amedonada.
Mi dia chèrrere musca, intre totu cussu bene indoradu a istucos pretziosos chi non parent mancu tocados a manu.
Mi dia chèrrere musca pro nche los agatare in grìmines caralibrende cun su telefoneddu o tziulende fràsias curtzas e befulanas,a sa moda de como. 
Mi dia chèrrere musca pro nch'intèndere sos faeddos mangianiles e segutzianos issoro subra de sa Limba Bandera chi ant isbentuladu a chentu pre banda in sa campagna eletorale e chi como nch'ant remunidu a intro de su calàsciu de s'ismèntigu.
Mi dia chèrrere musca pro nche bìdere, sètzidu a sa sola in sa cadrea seculare, su prus atzudu de sos indipendendistas e pro ischire ite si nd'at costadu de s'atza sua, de cando che a su mègius mastru de muru disinneit a lis fraigare su lòculu a sos  bancàrios in parta de su casteddu, in logu de Tàtari.
Mi dia chèrrere musca pro connòschere su sentidu presidentziale, cando allegat de su pòpulu, istorchende·nos a papascuas, ma cun s'elegàntzia acadèmica sua .
Mi dia chèrrere musca, subra su parastàgiu de sos libros antigòrios cando sos tzeracheddos in livrea lis colant sa safata cun sos pabassinos e su binu durche, a bortas non si lis pòngiant de rugradis. Iscureddos!
Mi dia chèrrere musca pro nche los infadare cun su setze e bola. 

Mi dia chèrrere musca pro mi pasare cun disìgiu subra totu cussu cacu.(MSale)